Współczesna służba zdrowia oraz szkolenie medyczne nie mogłyby rozwijać się na tak wysokim poziomie, gdyby nie istnienie narzędzi, które dostarczają wizualizację i świadome przyswojenie wieloelementowości ludzkiego ciała. Jednym z takich narzędzi są modele anatomiczne, które stanowią nieodzowną część infrastruktury pracowni dydaktycznych, pracowni anatomicznych, placówek medycznych, a także centrów edukacyjnych dla osób studiujących medycynę, specjalistów fizjoterapii, opiekunek medycznych czy specjalistów ds. ratownictwa. Szczególne miejsce wśród nich zajmują modele anatomiczne układu pokarmowego, które są fundamentem w nauce budowy anatomicznej i procesów trawiennych. Układ pokarmowy człowieka jest skomplikowaną strukturą, który nie tylko odpowiada za trawienie pokarmu i transfer składników odżywczych, ale także bierze udział w wielu procesach immunologicznych, reakcjach przemiany materii i związanych z hormonami. Składa się z wielu fragmentów i narządów, których miejsce w organizmie, anatomia oraz funkcje muszą być dobrze zrozumiane przez osoby związane z służbą zdrowia. Modele anatomiczne są w tym przypadku kluczowe – pozwalają na wierne odwzorowanie zarówno anatomii zewnętrznej, jak i wnętrza narządów układu pokarmowego, co znacząco przyspiesza proces uczenia się. Użycie modeli anatomicznych w nauczaniu medycyny ma historyczne podstawy. Już w czasach renesansu próbowano tworzyć prototypy modeli przedstawiające ludzką anatomię, jednak dopiero rozwój technologii w XIX i XX wieku pozwolił na tworzenie anatomicznie poprawnych i operacyjnych replik narządów i całych układów. Współczesne modele anatomiczne układu pokarmowego wykonuje się z wysokiej jakości materiałów, takich jak materiał silikonowy, guma, PVC czy inne kompozyty, które pozwalają na precyzyjne ukazanie z dużą precyzją. Dzięki temu użytkownik ma możliwość poznania topografii narządów w sposób niemal identyczny, jak w czasie autopsji, ale bez komplikacji oraz barier związanych z dostępem do materiału biologicznego. Wśród modeli anatomicznych układu pokarmowego można wyróżnić wiele różnych typów. Najbardziej bazowe przedstawiają cały układ trawienny od wejścia do przewodu pokarmowego aż po koniec jelita grubego. Tego rodzaju modele anatomiczne służą do szkoleniowego zobrazowania lokalizacji struktur w przestrzeni brzusznej i ich powiązań topograficznych. Często są one zdejmowane lub rozkładane warstwowo, co umożliwia poznanie nie tylko powierzchniowych struktur, ale również głębszych elementów, takich jak musculatura żołądka, warstwa śluzowa jelita czy anatomia naczyniowa i nerwowa. Duże istotność w nauczaniu mają modele anatomiczne konkretnych struktur układu pokarmowego. Szczególnym uznaniem cieszą się odwzorowania żołądka, wątroby, trzustki, jelita cienkiego i jelita grubego. Narząd żołądkowy w replikach jest często rozkładany na kilka modułów, co zapewnia zobrazowanie jamy żołądkowej, fałdów błony śluzowej, zastawki odźwiernikowej oraz wzajemnego położenia z przyległymi narządami. Modele anatomiczne wątroby uwzględniają strefowy układ, sieć naczyń krwionośnych, a także układ przewodów żółciowych. W przypadku narządu trzustkowego, modele anatomiczne odwzorowują zarówno jej zewnętrzny wygląd, jak i wewnętrzną, z obecnością kanału trzustkowego oraz topografii dwunastniczej. segmenty jelit są często wizualizowane w formie skręconych struktur, które można rozebrać, co pozwala na zrozumienie długości i budowy układu jelitowego. Oprócz namacalnych modeli anatomicznych, coraz większe zastosowanie mają również modele wirtualne, używane w edukacji cyfrowej. Dzięki zastosowaniu technologii VR i AR, studenci oraz kadry medyczne mogą „ wejść” do wnętrza systemu anatomicznego i badać elementy ciała z każdej strony, w dowolnej skali. Takie modele anatomiczne nie tylko pobudzają motywację uczących się, ale również wspierają nowoczesne szkolenie anatomii, co wspomaga długotrwałemu zapamiętywaniu i poznaniu związków przestrzennych.
Wspomniane modele są szczególnie cenne w czasach, gdy możliwość przeprowadzania sekcji jest zawężony. Istotnym elementem, który należy podkreślić, jest fakt, że modele anatomiczne układu pokarmowego są stale rozwijane. Twórcy dążą do jak największego realizmu, nie tylko pod względem graficznym, ale także praktycznym. Niektóre modele anatomiczne zawierają komponenty umożliwiające odtworzenie perystaltyki, absorpcji czy ruchów oddechowych, co znacząco podnosi ich wartość edukacyjną. Inne są zaopatrzone w układy pomiarowe i urządzenia elektroniczne, które umożliwiają komunikację z systemem lub tabletem, dając warunki pracy w środowisku symulacyjnym. Dodatkowo, modele anatomiczne używa się ich w eksperymentach medycznych, zwłaszcza w mechanice biologicznej i bioinżynierii medycznej. Służą do prowadzenie eksperymentów związanych z ruchem treści pokarmowej, ciśnieniem wewnątrz jelit czy efektywnością funkcjonowania różnych urządzeń medycznych. Dzięki temu możliwe jest nie tylko głębsze poznanie działania przewodu pokarmowego, ale również konstruowanie i eksperymentowanie z zaawansowanych narzędzi medycznych i leczniczych. Trzeba dodać o użyciu, jakie mają modele anatomiczne w edukacji pacjentów. W wielu klinicznych ośrodkach i ośrodkach zdrowia wykorzystuje się je w etapie edukacji chorych o ich diagnozie. Chorzy często nie rozumieją języka medycznego, natomiast pokazanie im danego organu lub całego przewodu pokarmowego w formie przestrzennej, pozwala na skuteczniejsze przekazanie informacji. Modele anatomiczne stają się wtedy mostem porozumienia, wspierającym budowanie zaufania i pełniejsze pojęcie planowanego postępowania medycznego. Nie można również zapominać o roli, jaką odgrywają modele anatomiczne w nauczaniu alternatywnym, takim jak edukacja w szkołach średnich, pokazy naukowe czy muzea medycyny. W takich miejscach modele anatomiczne często są tworzone jako bardziej schematyczną i wizualnie atrakcyjną, dostosowaną do percepcji odbiorców bez przygotowania zawodowego. Pomagają one wówczas budowanie podstawowego zrozumienia ludzkiego ciała i jego biologii, co może skłaniać uczniów do rozwoju zawodowego w służbie zdrowia. Różnorodność modeli anatomicznych pod względem wielkości, precyzji, tworzywa i działań sprzyja ich szerokie wdrożenie w wielu obszarach. Od prostych plansz trójwymiarowych, przez złożone modele z podświetleniem i modułowymi elementami, aż po w pełni interaktywne systemy VR – paleta wyborów jest naprawdę szeroki. To sprawia, że modele anatomiczne układu pokarmowego są nie tylko przydatnym środkiem nauczania, ale również dynamicznie rozwijającym się segmentem rynku edukacji medycznej.
