Współczesna służba zdrowia i kształcenie studentów medycyny rozwijają się gwałtownie, a jednym z filarów skutecznej edukacji w zakresie medycyny jest zastosowanie wizualizacji anatomicznych i patologicznych w postaci modeli przestrzennych. modele anatomiczne odgrywają dziś ważną pozycję nie tylko w edukacji anatomicznej, lecz także w pojęciu procesów patologicznych, wdrażaniu procedur medycznych, prowadzeniu terapii oraz uświadamianiu chorych. Szczególną uwagę zyskują modele anatomiczne cukrzycy typu II, modele anatomiczne chorób tarczycy oraz modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego, które wzmacniają proces dydaktyczny i kliniczny w obszarach powszechnie diagnozowanych jednostek chorobowych. Modele anatomiczne oferują wierne przedstawienie struktur ciała, umożliwiając użytkownikom poznanie kompleksowych mechanizmów i zmian chorobowych. Mogą prezentować całe ciało ludzkie, jego poszczególne systemy, narządy lub precyzyjne zmiany chorobowe. modele te są zastosowane zarówno przez studentów medycyny, pielęgniarstwa i fizjoterapii, jak i przez lekarzy, dietetyków czy terapeutów. Jednym z kluczowych plusów modeli jest wielokrotne wykorzystanie oraz manipulacji – np. poprzez dzielenie komponentów lub prezentację dolegliwości. W kontekście szkolenia i terapii dolegliwości metabolicznych szczególne znaczenie mają modele anatomiczne cukrzycy typu II. Cukrzyca typu II to jedna z najbardziej znanych zaburzeń metabolicznych XXI wieku, wynikająca z upośledzoną odpowiedzią na insulinę i postępującą hiperglikemią. Modele anatomiczne cukrzycy typu II wizualizują reakcje ustrojowe na poziomie trzustki, wątroby, tkanki tłuszczowej oraz naczyń krwionośnych. Użytkownicy mogą dostrzec zmniejszenie liczby receptorów insulinowych, nagromadzenie tkanki tłuszczowej a także komplikacje w układzie krwionośnym – takie jak mikroangiopatie, retinopatie, czy neuropatie. Dzięki nim informowanie chorych staje się skuteczniejsza – mogą bowiem zobaczyć, jakie skutki niesie ze sobą niekontrolowana lub źle kontrolowana cukrzyca. Podobnie kluczowym zakresem wykorzystania są modele anatomiczne chorób tarczycy, które wspierają w interpretacji fizjologii i patologii jednego z najważniejszych gruczołów dokrewnych. Tarczyca wpływa na procesy energetyczne, a jej dysfunkcje – niedoczynność, nadczynność, Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa – mają duże znaczenie na działanie całego organizmu. Modele anatomiczne chorób tarczycy odwzorowują zarówno pozycję gruczołu w szyi, jak i zmiany patologiczne – takie jak guzki, powiększenie (wole), zmiany nowotworowe czy włóknienie. W praktyce klinicznej tego rodzaju modele są stosowane do przygotowania diagnostycznego z zakresu oceny palpacyjnej oraz do świadomości pacjentów przed biopsją cienkoigłową lub operacją. Również modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego są niezwykle wartościowym narzędziem, szczególnie w kontekście coraz większej liczby przypadków z tą niedomogą. Nadciśnienie tętnicze uszkadza wiele układów – od sercowo-naczyniowego, przez nerki, po centralny układ nerwowy. Modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego wizualizują zmiany anatomiczne – ich sztywność, pogrubienie ścian, zwężenie światła – a także skutki przewlekłego podwyższonego ciśnienia, takie jak przerost lewej komory serca, uszkodzenie siatkówki, czy zmiany w nerkach. Dzięki takim modelom można w zrozumiałej prezentacji pokazać pacjentowi zagrożenia wynikające z braku leczenia nadciśnienia, a także sposób funkcjonowania leków hipotensyjnych. Zastosowanie replik nie kończy się jedynie do dydaktyki akademickiej. W placówkach opieki zdrowotnej modele anatomiczne służą do polepszenia relacji między lekarzem a pacjentem. W zagadnieniu stałych zaburzeń zdrowotnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy schorzenia tarczycy, znajomość sytuacji zdrowotnej o jego aktualnym stanie organizmu ma natychmiastowy skutek na wyniki terapeutyczne. W przypadku pacjentów pediatrycznych, które wymagają przystępnych i obrazowych form przekazu, modele anatomiczne cukrzycy typu II lub modele anatomiczne chorób tarczycy mogą funkcjonować jako terapeutyczno-edukacyjną, minimalizując napięcie przed procedurą i pobudzając ciekawość poznawczą. Kolejnym elementem, w którym modele anatomiczne znajdują zastosowanie, jest analiza i rekonstrukcja procesów klinicznych. Chirurdzy i interniści korzystają z modeli do szkolenia przedoperacyjnego – zwłaszcza w przypadku nieklasycznego rozmieszczenia narządów lub zaawansowanych zmian chorobowych. Na przykład, modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego mogą zostać wykorzystane do wizualizacji problemów naczyniowych, co ma znaczenie przy planowaniu zabiegów endowaskularnych. Z kolei modele anatomiczne cukrzycy typu II są przydatne w szkoleniu dotyczącej usunięcia nóg, leczenia ran cukrzycowych oraz działaniach profilaktycznych. W czasach postępu technologicznego tworzenie replik zyskała modernistyczny kierunek. Coraz częściej modele anatomiczne tworzone są z wykorzystaniem drukowania przestrzennego, co przyczynia się do dostosowanie do danych klinicznych do indywidualnej anatomii uzyskanych w badaniach wizualnych (CT, MRI). Dzięki temu powstają niepowtarzalne, specjalistyczne odwzorowania, służące zarówno procesowi dydaktycznemu, jak i działaniom terapeutycznym. Przykładowo, modele anatomiczne chorób tarczycy mogą przedstawiać rzeczywiste guzki pacjenta, co ułatwia proces leczenia. Takie technika wzmacnia nowoczesnych standardów leczenia i umożliwia dokładniejsze poznanie kliniczne uwarunkowania. Nie można ominąć również strony emocjonalnej i leczniczej. Pacjenci, którzy mają dostęp zapoznania się z obrazem własnego schorzenia poprzez modele anatomiczne, lepiej interpretują mechanizmy zachodzące w ciele. Dotyczy to szczególnie chorych z przewlekłymi schorzeniami, które są zależne od dyscypliny i trwałej terapii. Informacja przekazywana przez modele poprawia na dyscyplinę zdrowotną i żywieniową. W przypadku cukrzycy typu II, modele anatomiczne cukrzycy typu II pomagają uświadomić sobie wagę wysiłku fizycznego i odchudzania, prezentując m.in. ograniczenie tłuszczu wokół organów. Zastosowanie modeli to również element aktualnego nauczania, która zmienia się na rzecz aktywnego nauczania na rzecz nowoczesnego podejścia.
W klasach medycznych, punktach eksperymentalnych i centrach symulacji medycznej modele anatomiczne stanowią start do ćwiczeń z diagnozy. Ułatwiają przyswajanie trudnych zagadnień, takich jak sterowanie ciśnieniem czy układ hormonalny. W kontekście zagadnień takich jak nadciśnienie, modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego sprzyjają poznaniu roli szlaku reninowego oraz efektów środowiska. Co więcej, modele anatomiczne chorób tarczycy i modele anatomiczne cukrzycy typu II mogą być używane efektywnie w działaniach prewencyjnych i programach ochrony zdrowia. Reprezentacje anatomiczne i formy przestrzenne bardziej skupiają wzrok niż prezentacje tekstowe. W warunkach szkół, punktach dostępu do nauki, instytucji artystyczno-edukacyjnych czy obiektów komercyjnych prezentacja modeli anatomicznych stanowi nowoczesną metodę informowania. W takich sytuacjach struktury 3D nie tylko edukują, ale również inspirują do podejmowania działań prozdrowotnych. Podsumowując, rola, jaką pełnią modele anatomiczne, stale ewoluuje. Ich potencjał w przekazywaniu wiedzy, terapii i edukacji zdrowotnej sprawia, że są nieocenione w pracy zawodowców. W szczególności modele anatomiczne cukrzycy typu II, modele anatomiczne chorób tarczycy oraz modele anatomiczne nadciśnienia tętniczego są podstawą lepszego pojęcia istoty schorzeń, ich działania oraz technik terapeutycznych. To, co niegdyś opierało się na długich i skomplikowanych tekstach, dziś można przedstawić w sposób prosty i zrozumiały – poprzez realistyczne odwzorowania. W dobie cyfryzacji i szybkiego dostępu do informacji, modele anatomiczne nadal są skuteczne jako kanał dydaktyki przez działanie, dzięki czemu przenikają się wzajemnie dziedzinę teoretyczną i praktyczną.
